Το φάντασμα των νέων λατομείων στην Πεντέλη (ξανα)πλανάται πάνω από την Αττική

Το φάντασμα των νέων λατομείων στην Πεντέλη (ξανα)πλανάται πάνω από την Αττική

Ένα από τα ζητήματα, με μεγάλη επίπτωση στο περιβάλλον, που έχουν απασχολήσει την Αττική την τελευταία τριετία είναι αυτό της προοπτικής νέας λατομικής δραστηριότητας στην Πεντέλη, στη βόρεια πλευρά του βουνού. Έχουμε μπροστά μας μια συντονισμένη προσπάθεια για νέα υποβάθμιση του ορεινού όγκου, με σκοπό φυσικά το κέρδος από την εξόρυξη και εμπορία ενός πραγματικά μοναδικού σε ποιότητα υλικού, του μαρμάρου Διονύσου - Πεντέλης.

Ιστορικό της προσπάθειας για έγκριση νέων λατομείων το 2021

Η λατομική δραστηριότητα στην Πεντέλη συγκεντρωνόταν από την αρχαιότητα μέχρι το 1900 στη νότια πλευρά του βουνού. Από το 1900 ξεκίνησε η εξαγωγή μαρμάρου και στη βόρεια πλευρά του βουνού (περιοχή Διονύσου), η οποία συνεχίστηκε μέχρι τη δεκαετία του 1960. Από τότε δεν λειτουργούν λατομεία στον κυρίως ορεινό όγκο και οι εξορύξεις γίνονται μέχρι και σήμερα στο Διονυσοβούνι (περιοχή Ραπεντώσας). Μέρος της σημερινής δραστηριότητας διεξάγεται με υπόγεια εκμετάλλευση. Στις πλαγιές της Πεντέλης πάνω από το Διόνυσο, τα παλιά λατομεία σε σημαντική έκταση διαμορφώθηκαν σε ανοιχτό μουσείο λατομικής τέχνης, το 1994, με την ονομασία «Αλούλα», από το όνομα ενός εργολάβου που δούλευε στην περιοχή μέχρι που έκλεισαν τα λατομεία.

Η ησυχία στη βόρεια πλευρά της Πεντέλης, κοντά εξήντα χρόνια αφότου σίγησαν τα «σφυριά», άρχισε να απειλείται το 2021. Η εταιρεία Μεγαλιθική, τον Απρίλιο του 2021, κατέθεσε Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (Μ.Π.Ε.) για νέα λατομική εκμετάλλευση στη θέση Βαθειά Χούνη, στη Ραπεντώσα Διονύσου. Η έκταση της εκμετάλλευσης ανέρχεται σε 244 στρέμματα. Η Βαθειά Χούνη είναι μια τοποθεσία κοντά στα λειτουργούντα λατομεία Διονύσου. Είναι μια αναδασωτέα έκταση που, παρά τις πολλαπλές πυρκαγιές που έχει υποστεί, βρίσκεται σε φάση φυσικής αναγέννησης του πευκοδάσους. Επίσης, στη Βαθιά Χούνη υπάρχει ρεματιά με σημαντική ροή νερού που φιλοξενεί ένα σημείο ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, τους καταρράκτες της Ραπεντώσας.

Εικόνα 1. Η τοποθεσία Βαθιά Χούνη, όπου και επιχειρείται η δημιουργία νέων λατομείων

Το προφανές είναι πως ένα βουνό τόσο επιβαρυμένο ήδη από την αρχαιότητα με λατομική δραστηριότητα, αλλά και με πολλαπλά πλήγματα από δασικές πυρκαγιές, δεν θα έπρεπε να αποτελεί πεδίο για νέες εξορύξεις μαρμάρου. Συνυπολογίζοντας τη συνολικά μεγάλη επιβάρυνση του περιβάλλοντος της Αττικής από ποικίλες βιομηχανικές (και όχι μόνο) δραστηριότητες, δεν θα έπρεπε καν να συζητάμε θέματα νέων λατομείων στην Πεντέλη. Όμως, στον όμορφα, αγγελικά πλασμένο «κόσμο της ελεύθερης αγοράς», ευκαιρίες υπάρχουν. Για το κεφάλαιο φυσικά!

Για καλή τύχη των κατοίκων του Δήμου Διονύσου (αλλά και της Αττικής ευρύτερα), η προσπάθεια για νέα λατομεία αρχικά ναυάγησε. Ο Δήμος Διονύσου και η Περιφέρεια Αττικής γνωμοδότησαν αρνητικά επί της Μ.Π.Ε. Το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (Κ.Α.Σ.) επίσης εισηγήθηκε την απόρριψη της Μ.Π.Ε. Τον Μάρτιο του 2022, η Αποκεντρωμένη Διοίκηση Αττικής απέρριψε την ΜΠΕ και τον Μάιο του ίδιου έτους το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ) επίσης απέρριψε τη μελέτη. Είναι σημαντικό να σημειωθεί πως παρά την εν τέλει απόρριψη της Μ.Π.Ε., το «κακό» ξεκίνησε τον Φλεβάρη του 2021 όταν η Αποκεντρωμένη Διοίκηση Αττικής δεν παραχώρησε μία, αλλά τέσσερις –και στη συνέχεια πέντε– άδειες διεξαγωγής γεωλογικών ερευνών για τη διαπίστωση ύπαρξης μαρμάρων στην εταιρεία «Μεγαλιθική ΑΒΕ». Σαν την ιστορία με τον πυροσβέστη που έβαλε επίτηδες φωτιά γιατί του άρεσε να σβήνει…

Πολλοί από εμάς, τους κατοίκους του Δήμου Διονύσου αλλά και δημοτικοί σύμβουλοι και δημοτικές παρατάξεις της περιοχής, παρά την (μεγαλοπρεπή) απόρριψη της ΜΠΕ για να νέα λατομεία δεν θεωρήσαμε σωστή πρακτική τον εφησυχασμό. Μάλιστα, ο Δήμαρχος Διονύσου, πριν την τελική απόρριψη της Μ.Π.Ε., περιχαρής διακινούσε τα δημοσιεύματα που προέβαλαν τη συνάντησή του με την τότε (νυν και αεί…) Υπουργό Πολιτισμού, κ. Μενδώνη, η οποία «με τον πλέον κατηγορηματικό τρόπο απέκλεισε κάθε ενδεχόμενο εγκατάστασης Λατομείων στη Ραπεντώσα Διονύσου αλλά και το Πεντελικό Όρος»… Το ίδιο κατηγορηματικός για τα λατομεία εμφανιζόταν –πάντα στο πλάι του Δημάρχου– και ο τότε Υφυπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Γιώργος Αμυράς. Για τους υποψιασμένους, τους συνήθεις «γκρινιάρηδες», αυτές οι κατηγορηματικές δηλώσεις ήταν ένα καμπανάκι. Η σύμπλευση της δημοτικής αρχής με την κυβέρνηση και η εμπιστοσύνη στα λεγόμενα των μελών ήταν ένας κακός οιωνός. Άλλωστε, την ίδια στιγμή που κάποιοι πίνουν νερό στο όνομα της προστασίας του Πεντελικού, «τρέχει» το master plan του βουνού που περιλαμβάνει σωρεία παρεμβάσεων (γήπεδα, θέατρο 2000 θέσεων, δημιουργία κολυμβητικών λιμνοδεξαμενών κ.ο.κ.) για τη μετατροπή του ορεινού όγκου σε ένα μεγάλο θεματικό πάρκο, με όχημα την ανάδειξη - ανάπλαση παλαιών λατομικών χώρων.

Πού βρισκόμαστε σήμερα;

Eνώ λοιπόν, κάποιοι «γραφικοί» κατηγορούσαμε την κυβέρνηση για υποκρισία και το Δήμο Διονύσου για αφέλεια (τουλάχιστον…), κατέφθασε το νέο «ραβασάκι»: Στις 25 Ιουλίου του 2023, δηλαδή λίγες μέρες πριν ξεκινήσει ο μήνας της θερινής ραστώνης και της υπολειτουργίας υπηρεσιών και δημοτικών συμβουλίων, η Περιφέρεια Αττικής κοινοποίησε στον Δήμο Διονύσου έγγραφο του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, με θέμα «Διαβίβαση προς δημοσιοποίηση και διαβούλευση του φακέλου ΜΠΕ για την εκμετάλλευση τεσσάρων (4) λατομείων μαρμάρων συνολικού εμβαδού 803.745 τετραγωνικών μέτρων στη θέση Βαθιά Χούνη Ραπεντώσας της Δ.Ε. Διονύσου Δήμου Διονύσου Αττικής». Όπως γράψαμε λίγο παραπάνω, πέντε ήταν οι άδειες που χορήγησε για γεωλογικές έρευνες η Αποκεντρωμένη Διοίκηση Αττικής στη Μεγαλιθική. Βρεθήκαμε λοιπόν, Αυγουστιάτικα, να τρέχουμε για άλλες τέσσερις νέες εκμεταλλεύσεις που η έκτασή τους ξεπερνούσε τα 800 στρέμματα, έναντι της έκτασης των 244 στρεμμάτων που προσπαθούσαμε να υπερασπιστούμε το 2021. Φυσικά οι εκκλήσεις του Δήμου Διονύσου για παράταση της διαβούλευσης για τη νέα Μ.Π.Ε. δεν βρήκαν ανταπόκριση από το Υπουργείο (ναι, ναι, αυτό το υπουργείο του οποίου οι επικεφαλής διαβεβαιώνουν πως δεν θα γίνουν νέα λατομεία στην Πεντέλη). Κι έτσι βρεθήκαμε να αντιμετωπίζουμε και πάλι το φάντασμα των νέων εξορύξεων μαρμάρου στη βόρεια πλευρά του Πεντελικού.

Εν κατακλείδι

Τα επιχειρηματικά συμφέροντα στον κλάδο του μαρμάρου είναι ισχυρά. Η Ελλάδα είναι η 4η χώρα στον κόσμο σε εξαγωγές μαρμάρου και η οικονομική δραστηριότητα του κλάδου του μαρμάρου ξεπερνά τα 1,2 δις ετησίως. Είναι, λοιπόν, εύλογο μια εταιρεία να επιδιώκει να δραστηριοποιηθεί στην εξόρυξη μαρμάρου Διονύσου, ουσιαστικά ίδιας σύστασης με το περίφημο πεντελικό μάρμαρο, το οποίο θεωρείται κορυφαίο παγκοσμίως. Μπορούμε, όμως, να μη σκεφτούμε τον μείζονα αρνητικό αντίκτυπο μιας τέτοιας δραστηριότητας; Και μάλιστα στην Αττική, που ήδη φέρει πολλά πλήγματα από την ανεξέλεγκτη βιομηχανική δραστηριότητα και στην οποία –με βάση τα στοιχεία του Αστεροσκοπείου– από το 2017 έχει καεί το ένα τρίτο των δασικών εκτάσεων. Οι άνθρωποι με στοιχειώδη ευαισθησία για το περιβάλλον δεν μπορούν παρά να σταθούν αντίθετοι σε νέες εκμεταλλεύσεις μαρμάρου στην Πεντέλη, σε περιοχή που ξαναφυτρώνει δειλά-δειλά δάσος, σε μια μεγάλη έκταση. Και θυμίζουμε πως η λατομική δραστηριότητα δεν συνεπάγεται μόνο καταστροφή του δάσους. Μερικές μόνο από τις επιπτώσεις είναι: θόρυβος και δονήσεις κατά την εξόρυξη, κυκλοφοριακός φόρτος για τη μεταφορά των (ογκωδέστατων) υλικών που εξορύσσονται, σκόνη κατά τη λατομική δραστηριότητα.

Επειδή, στην Αττική θέλουμε να έχουμε ζωή, η στήριξη και υπερψήφιση της Αντικαπιταλιστικής Ανατροπής στην Αττική (ΑΑΑ) έχει μεγάλη σημασία και για την αποτροπή ίδρυσης νέων λατομείων στο Διόνυσο. Η ΑΑΑ στάθηκε σθεναρά απέναντι στα σχέδια αυτά εντός του Περιφερειακού Συμβουλίου. Τα μέλη της ΑΑΑ συμμετείχαν και θα συμμετέχουν στις κινητοποιήσεις και τους αγώνες που αναμένεται να ενταθούν καθώς μπροστά μας έχουμε πλέον μια Μ.Π.Ε. για τέσσερα νέα λατομεία και θα υπάρξει μεγάλη πίεση από πλευράς της εταιρείας για να προχωρήσει η επιχειρηματική δραστηριότητα αυτή. Αν και το 2022 το Περιφερειακό Συμβούλιο απέρριψε ομόφωνα την ίδρυση νέων λατομείων, δεν μπορούμε να έχουμε εμπιστοσύνη σε σκληρά κομματικές παρατάξεις (είτε υπό τον Πατούλη είτε υπό τον Χαρδαλιά είτε υπό άλλους παράγοντες) πως θα συνεχίσουν να αντιστέκονται στις σειρήνες του «επιχειρείν» στο πολύπαθο σώμα της Αττικής. Άλλωστε, σε πλείστες άλλες περιπτώσεις, το αντίθετο έχουν αποδείξει.

Στη Βαθιά Χούνη της Ραπεντώσας, αντί για νέες εκσκαφές, θηριώδη οχήματα εξόρυξης-μεταφοράς και σύννεφα μαρμαρόσκονης θέλουμε να συνεχίσουμε να απολαμβάνουμε τη φύση, τη φύση που, ευτυχώς, αντέχει ακόμα και προσφέρει πολύτιμες οικοσυστημικές υπηρεσίες στους κατοίκους της Αττικής. Με αγώνα και στήριξη των αγωνιστικών ψηφοδελτίων της ΑΑΑ, εμείς και τα παιδιά μας, θα συνεχίσουμε να δροσιζόμαστε τα καλοκαίρια στον καταρράκτη της Ραπεντώσας (Εικόνα 2).

Στηρίζουμε την αντικαπιταλιστική ανατροπή στην Αττική για να συνεχίσει να υπάρχει μια σταθερή φωνή εναντίωσης στα σχέδια καταστροφής του πεντελικού όρους με νέα λατομεία.

Εικόνα 2. Ο καταρράκτης της Ραπεντώσας

Νίκος Κατσουλάκος, μηχανολόγος μηχανικός, υποψήφιος με την Αντικαπιταλιστική Ανατροπή στην Αττική στην Π.Ε. Ανατολικής Αττικής